O problemach z wentylacją pisaliśmy w dwu ostatnich wydaniach Biuletynu. Jednak z uwagi na rangę tematu, po raz kolejny chcemy omówić problemy z nią związane.

Wentylacja, to zorganizowany proces wymiany powietrza zanieczyszczonego na świeże. Powietrze dostaje się do pomieszczenia (pokoje) przez przegrodę zewnętrzną (ściana, okno), nasyca się zanieczyszczeniami i przepływa do pomieszczeń, w których znajdują się kratki wentylacyjne (najczęściej są to kuchnia, łazienka i WC) a stamtąd jest odprowadzane na zewnątrz. W instalacjach wentylacji grawitacyjnej siłami napędowymi w procesie wymiany powietrza są różnica temperatur między powietrzem zewnętrznym a powietrzem w mieszkaniu oraz siła wiatru. Cechą charakterystyczną tego rodzaju instalacji jest zmienny w czasie ciąg.

Gdy temperatura powietrza w pomieszczeniu, w którym przebywamy, jest zbyt niska, wówczas odczuwamy chłód lub - gdy zbyt wysoka - odczuwamy dyskomfort z powodu gorąca. Jeśli w pomieszczeniu przepływ powietrza jest zbyt intensywny, to odczuwamy przeciąg, jeśli natomiast mamy do czynienia ze zbyt niską wilgotnością, odczuwamy suchość w gardle. Nie odczuwamy natomiast zagrożeń wynikających z zatrutego powietrza w pomieszczeniu, w którym przebywamy, ponieważ większość trucizn jest bezwonna. Na przykład, w małym pomieszczeniu kuchennym przy zamkniętym oknie i bez prawidłowej wentylacji, przy użytkowaniu kuchenki gazowej już po kilku minutach stężenie dwutlenku węgla (CO₂), tlenku węgla (CO) i tlenków azotu (NO_x) przekracza wartości dopuszczalne. Tlenek węgla nawet w małych stężeniach jest silnie trujący, a tlenki azotu wpływają przede wszystkim szkodliwie na drogi oddechowe. Ponieważ tlenek węgla i tlenki azotu są bezwonne, to nie można zmysłem powonienia wyczuć grożącego niebezpieczeństwa. Niedopuszczalnym  jest ogrzewanie pomieszczenia za pomocą piekarnika kuchenki gazowej. Jednym z produktów spalania gazu ziemnego jest para wodna, dlatego podczas spalania gazu ziemnego dodatkowo zwiększamy zawartość wilgoci w pomieszczeniu.

Powietrze w pomieszczeniu, w którym przebywamy, może być zanieczyszczone zarówno chemicznie, jak i biologicznie. Z reguły jedynym kontrolowanym parametrem w pomieszczeniu jest temperatura, a o jego prawidłową wentylację nie dba się prawie wcale. Człowiek przebywający w pomieszczeniu wydziela między innymi dwutlenek węgla (CO₂) i parę wodną poprzez oddychanie i pocenie. Intensywność wydzielania pary wodnej przez człowieka jest uzależniona od wykonywanych przez niego czynności (sen, odpoczynek, praca). W pomieszczeniu wydziela się również para wodna przy myciu, suszeniu, praniu i gotowaniu. Suszenie prania wymaga dużej wymiany powietrza. W pomieszczeniach, gdzie przebywa człowiek, występują jeszcze inne zanieczyszczenia powietrza wydzielające się z mebli, farb i lakierów, które wpływają na zdrowie człowieka, gdy ich koncentracja jest zbyt wysoka. Długotrwałe utrzymywanie w pomieszczeniu wysokich wilgotności względnych na skutek braku odpowiedniej wentylacji stwarza niekorzystne warunki dla człowieka, natomiast korzystne warunki do rozwoju mikroorganizmów a w szczególności pleśni i grzybów. Optymalna wilgotność względna w pomieszczeniu winna wynosić 45-55% przy temperaturze 20-21^oC.

Wielogodzinne przebywanie w pomieszczeniu niedostatecznie wentylowanym prowadzi do złego samopoczucia, zmęczenia, bólu głowy, złego snu itp. Prowadzone badania nad tzw. „Syndromem Chorego Budynku” doprowadziły do wniosku, iż przyczyną powyższych niedomagań ludzi zamieszkujących takie budynki jest zła jakość powietrza w  pomieszczeniach.

Każdy system wentylacyjny może funkcjonować prawidłowo jedynie wówczas, gdy w pomieszczeniu zapewni się nie tylko odprowadzenie zużytego powietrza, ale jednocześnie zapewni się dostarczenie świeżego powietrza wentylacyjnego. Innymi słowy wywiew i nawiew muszą zawsze występować jednocześnie i równoważyć się. Trzeba pogodzić się z faktem (w imię własnego zdrowia), iż wywiewane powietrze z pomieszczenia powoduje straty ciepła, ale nie ma na to rady przy stosowaniu tego typu wentylacji. Jeżeli więc uszczelniono lub wymieniono okna na szczelne to automatycznie następuje ograniczenie częściowe lub prawie całkowite dopływu świeżego powietrza do pomieszczenia, a co za tym idzie następuje proporcjonalnie ograniczenie powietrza wywiewanego z pomieszczenia. Aby uniknąć powyższej sytuacji, a jednocześnie spełnić wymagania normowe, należy zastosować w stolarce okiennej otwory o regulowanym stopniu otwarcia usytuowane w górnej części okna lub pod oknem.

Widoczne skutki złej wentylacji to:

• grzyb i pleśń na nadprożach, ościeżach okiennych, pod parapetem, w narożach pokoi, za meblami,
• zaparowane szyby w oknach,
• skroplona para wodna na chłodnych powierzchniach ścian i przedmiotach,
• nawiew powietrza przez kratki wywiewne w kuchni lub łazience,
• pęcznienie drewnianych mebli i podłóg.

Niewidoczne skutki złej wentylacji to:

• złe samopoczucie-bóle i zawroty głowy, zmęczenie, podrażnienia błony śluzowej nosa, podrażnienia gardła, podrażnienia skóry, uczulenia, alergie,
• niszczenie konstrukcji budynku-wnikanie wilgoci do ścian i stopniowa ich destrukcja.

Konsekwencją złej wentylacji i oddychania zanieczyszczonym powietrzem może być astma lub inne choroby dróg oddechowych, a nawet nowotwory. Niesprawnie działająca wentylacja w pomieszczeniach z gazowymi urządzeniami grzewczymi może doprowadzić do wydzielania się tlenku węgla. Zatrucie tlenkiem węgla może mieć bardzo poważne konsekwencje zdrowotne, może być śmiertelne.

Wnioski

Poprawność działania wentylacji grawitacyjnej w budynkach mieszkalnych zależy od właściwego zachowania się użytkownika mieszkania oraz od prędkości i kierunku wiatru, temperatury zewnętrznej. Należy pamiętać (dla własnego zdrowia a nawet życia), aby w okresie załączania kuchenki gazowej a tym bardziej piecyka gazowego w łazience - uchylić lub rozszczelnić okno. Prawidłowym rozwiązaniem wentylacji grawitacyjnej jest stosowanie nawiewników powietrza zewnętrznego.

Wentylacja grawitacyjna nie może być rozpatrywana jedynie w kategoriach strat ciepła w pomieszczeniu z powodu wywiewanego powietrza - i oszczędności kosztów ogrzewania, ponieważ taki punkt widzenia prowadzi do zagrożenia naszego zdrowia.

A.P.